Tym bardziej na takie zaburzenia narażona jest młodzież. Czas dojrzewania to okres, w którym zachodzą poważne zmiany w rozwoju fizycznym, poznawczym, emocjonalnym, a także w obszarze społecznych kontaktów. Dla młodzieży to początek budowania niezależności i samodzielności. Na pierwszy plan wysuwają się indywidualne potrzeby, ambicje i plany. W tym czasie intensywnego wzrostu, niemal we wszystkich obszarach życia, mogą pojawiać się napady lękowe i ataki paniki.

 

Zaburzenia lękowe u młodzieży ogólnie uznawane są za jedne z najczęstszych w tej grupie zaburzeń psychicznych – szacuje się, że zmagać się z którymś z tym problemów może od 6 do nawet 20 % nastolatków.

 

Intensywny rozwój poznawczy nastolatków umożliwia w większym stopniu niż dotychczas przewidywanie zagrożeń, sprawia, że nastolatkowie są wyczuleni na kontekst sytuacji, dokonują złożonych operacji mentalnych o poziomie zbliżonym do operacji dokonywanych przez osoby dorosłe. Wszystko to zachodzi we wrażliwym okresie rozwoju, w którym znaczenia nabiera grupa rówieśnicza, stąd młodzież w szczególny sposób jest zaabsorbowana swoją pozycją wśród rówieśników, duża wrażliwość na kwestie odrzucenia, samoocena jest krucha, kształtuje się właściwa tożsamość nastolatka.

W tym okresie emocjonalność nastolatków bywa przytłaczająca. Można zaryzykować stwierdzenie, że emocjonalność zalewa mózg, ograniczając aktywność ośrodków odpowiedzialnych za planowanie, podejmowanie decyzji, namysł, odraczanie reakcji. Badania dotyczące młodzieży systematycznie wskazują na pewną dysproporcję w zakresie występowania emocjonalnych trudności w zależności od płci. To zdecydowanie dziewczęta – na poziomie biologicznym – reagują w większym stopniu na społeczny ostracyzm (wykluczenie) i odtrącenie. Jak wskazano, częstość występowania zaburzeń lękowych wśród młodzieży nie jest istotnie statystycznie związana z płcią (Gmitrowicz, Janas-Kozik, 2018), chociaż istnieją znaczące różnice w przypadku zaburzeń eksternalizacyjnych czyli polegających na uzewnętrznieniu zaburzeń psychicznych w sposób destrukcyjny i/lub agresywny wobec innych ludzi i/lub otoczenia (częściej u chłopców) i zaburzeń internalizacyjnych polegających na uwewnętrznieniu problemów emocjonalnych w sobie (częściej u dziewcząt).To właśnie dojrzewanie jest krytycznym okresem dla występowania różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, które wcześniej niezauważone przetrwają do okresu dorosłości.

 

Dlatego nastolatkowie mierzą się z wyzwaniami okresu dojrzewania oraz z częstymi manifestacjami lęku. Na jakie lęki skarżą się nastolatkowie?

 

1. lęk separacyjny – pojawia się między 2 a 8 rokiem życia. To silny lęk, który dziecko przeżywa przy rozłączeniu z ważnym opiekunem, występuje w momencie separacji lub przez cały czas rozłąki. W wieku dojrzewania istotnie zaburzone jest funkcjonowanie w relacjach

 

rówieśniczych.

 

Charakterystyczne wypowiedzi nastolatka doświadczającego tego lęku:

 

• Mam najlepszy kontakt z mamą.

 

• Moi rówieśnicy są głupi, nie potrzebuję ich, dla mnie ważna jest rodzina.

 

• W ogóle nie wiem, jak się można tak zachowywać (o rówieśnikach), mnie inaczej wychowano.

 

Najczęstsze zachowania będących rezultatem doświadczania tego rodzaju lęku to: przywieranie (głównie emocjonalne) do opiekuna; unikanie relacji rówieśniczych; w relacjach rówieśniczych dążenie do relacji diadycznych, bardzo bliskich.

2. fobia społeczna – pierwsze objawy pojawiają się pod koniec szkoły podstawowej, dziecko odczuwa nasilony lęk przed uczestniczeniem w różnych sytuacjach społecznych, w których można zostać negatywnie ocenionym.

 

Młody człowiek najczęściej przy tego rodzaju fobii używa takich sformułowań:

 

• Mam wrażenie, że wszyscy na mnie patrzą.

 

• Nie chcę przemawiać przed klasą.

 

• W życiu tam nie pójdę, nie zaryzykuję (przed spotkaniem klasowym).

 

• Nie cierpię jeździć komunikacją miejską.

 

Najczęstsze zachowanie to unikanie.

 

3. lęk z napadami paniki – pojawia się głównie u nastolatków. To epizod silnego lęku bez konkretnej przyczyny, któremu towarzyszą silne fizjologiczne objawy np. zawroty głowy, kołatanie serca, brak tchu.

 

Charakterystyczne zachowanie to unikanie miejsc, w których nastąpił atak paniki

 

4. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – u dziecka pojawiają się natrętne myśli i/lub przymusowe czynności. Dziecko odczuwa silny przymus wykonania jakiejś czynności, aby obniżyć lęk, który jest powodowany natrętną myślą.

 

Charakterystyczne zachowania:

 

• Zanim wyjdę, muszę umyć ręce pięć razy.

 

• Cały dzień musi być dokładnie zaplanowany, to tragedia, kiedy coś nie idzie zgodnie z planem.

 

• Pięć razy w prawo, potem dwa razy w lewo i można iść.

 

Najczęstsze zachowania: kompulsje (czynności, rytuały o charakterze natrętnym, powtarzalnym), obsesje (nawracające, niechciane myśli), rezultat: wielokrotne powtarzanie czynności, złożone systemy rytuałów, unikanie sytuacji problemowych, częste spóźnianie się.

 

Dlatego istotnym jest, aby dorośli nie lekceważyli żadnych niepokojących sygnałów jakie wysyłają młodzi ludzie. Ważna jest w tym względzie współpraca między nauczycielami, rodzicami oraz konkretnymi specjalistami, aby pełni entuzjazmu mogli wchodzić w dorosłe życie.